محمدرضا بهرامی، سفیر پیشین جمهوری اسلامی ایران در افغانستان و کارشناس ارشد سیاست خارجی نوشت:
- دولت ائتلافی طبیعتا ویژگی شکننده بودن را به لحاظ ماهیت توافق، نگرش سهامداران قدرت و عدم دارا بودن اکثریت قاطع در مجلس ملی با خود دارد.
- بعید به نظر می رسد دولت ائتلافی قادر به تکمیل دوره قانونی خود باشد. عنصر مبهم در این روند، زمان خواهد بود.
- چشم انداز حل سه چالش بی ثباتی سیاسی، مشکلات اقتصادی و ناآرامی های برخواسته از افراط گرایی توسط این دولت، پیچیده به نظر می رسد.
- پاکستان در حوزه اقتصادی با جمعیت رو به رشد، افزایش سطح بدهی داخلی( ظرف ۱۰ سال اخیر حدودا ۶ برابر شده است)، افزایش نرخ بیکاری، رشد کم، تورم حدود ۳۰ درصدی، افزایش نرخ فقر و انباشت بدهی خارجی مواجه است. حجم بدهی خارجی این کشور که در حال حاضر بیش از ۱۲۵ میلیارد دلار است، ظرف ۱۰ سال اخیر دو برابر شده و در حال حاضر حدود ۴۰% تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل می دهد. پاکستان با ذخیره ارزی حدود ۸ میلیارد دلاری باید در سال جاری میلادی ۳ برابر این ذخیره را صرف بازپرداخت وام های دریافتی کند. به نظر می رسد دولت ائتلافی در اولین گامها باید تقاضای دریافت وام از IMF را که گفته می شود ۶ میلیارد دلار خواهد بود و ۲۴ مین تقاضای وام ظرف ۷۵ سال اخیر است را تهیه و ارائه کند.
- موسسه مطالعات درگیری و امنیت پاکستان (PICSS ) در گزارش مربوط به سال ۲۰۲۳ خود از افزایش ۷۰ درصدی حملات، افزایش ۸۱ درصدی مرگ های ناشی از آن و افزایش ۶۲ درصدی مجروحان آن یاد کرده است. گزارش این موسسه نشان می دهد که میانگین تعداد حملات ستیزه جویان در ماه از ۳۲ حمله در سال ۲۰۲۲ به ۵۳ حمله در ماه در سال ۲۰۲۳ افزایش یافته است که بالاترین میانگین ماهانه در هر سال پس از سال ۲۰۱۵ است.
موسسه مطالعات صلح پاکستان (PIPS ) نیز در گزارش مشابه خود اکثر مرگ های مرتبط با تروریسم را ناشی از حملات انجام شده توسط سه گروه عمده شامل: تحریک طالبان پاکستان ( TTP ) و زیر مجموعه آن تحریک جهاد پاکستان (TJP )، ارتش آزادیبخش بلوچستان ( BLA ) و دولت اسلامی خراسان یا داعش خراسان ( ISKP ) ذکر کرده است.
این سه گروه عمده، ۷۸ درصد حملات تروریستی ثبت شده در سال ۲۰۲۳ در پاکستان را انجام داده اند. بر مبنای این گزارش ها دو شاخه داعش در این کشور فعال می باشد: داعش خراسان ( ISKP ) که عمدتا در شمال غرب با تمرکز بر افغانستان و بخش هایی از پاکستان فعال است. داعش پاکستان ( ISPP ) که عمدتا در جنوب غرب و با تمرکز بر داخل پاکستان فعال است.
- باید توجه داشت هیچ یک از گروههای فوق قادر به تهدید بقای حاکمیت در پاکستان نبوده اما عامل تولید ناامنی بوده و ابزار فشار محسوب می شوند. در مورد TTP به نظر می رسد از پیوستگی سرزمینی قوم پشتون در دو سوی مرز افغانستان و پاکستان حمایت می کند.
- در حوزه سیاسی، انتخابات اخیر نشان از تغییر نگرش در لایه های اجتماعی این کشور نسبت به ساختار قدرت و شیوه حکمرانی داشت. این تغییر بیانگر روندی است که استمرار آن اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. این می تواند حفظ قدرت توسط خانواده های سنتی در این کشور را با چالش مواجه سازد. جریان سیاسی تحریک انصاف با تکیه بر پوپولیسم و حمایت مردمی، اقتدار سنتی Deep State را با چالش مواجه ساخته است. علاوه بر این، به نظر می رسد تلقی ناشی از برداشت مهندسی انتخابات اخیر، موجب تولید نوعی یاس توام با نارضایتی از Deep State نزد بخشی از مردم شده است. این نارضایتی در بدنه سازمانی و حامی Deep State نیز قابل برداشت است.
- اگر این نارضایتی را بتوان به مفهوم کاهش نسبی نفوذ معنوی و اخلاقی Deep State بر مردم محسوب نمود، آنگاه این سوال ممکن است ایجاد شود که نقش این نهاد پر قدرت در برقراری انسجام درونی کشور چگونه قابل بازیابی است؟
