سه روز پس از انتشار خبر مرگ الکسی ناوالنی، همسرش یولیا اعلام کرد که مسئولیت او را بر عهده خواهد گرفت. او در ویدیوی که در یوتیوب منتشر کرد، گفت: «ما باید یک مشت قوی داشته باشیم و از آن برای ضربه زدن به این رژیم دیوانه استفاده کنیم.» تغییر شکل یولیا پس از سال‌ها نشان دادن خود به‌عنوان یک زن خانه‌دار بدون علاقه به حرفه سیاسی هیجان‌انگیز بود.
انتخاب مجدد ولادیمیر پوتین در هفته آینده تضمین شده اما، درست مانند طرح ناموفق برای تسخیر اوکراین، تلاش کرملین برای از بین بردن انتقادات در داخل هم ناکام مانده است.
چیزی که قرار بود در نتیجه فشارها به یک زمین سوخته تبدیل شود، در عوض، زمین حاصلخیزی برای رشد و برخاستن مخالفان پوتین شده است. مهمتر از همه، در یک فرهنگ نظامی که بر پایه مردسالاری بنا شده، اپوزیسیون جدید به طور فزاینده ای از زنان تشکیل شده است.
پس از مرگ ناگهانی ناوالنی در ماه گذشته در زندان متعلق به روسیه ، اکنون سیاستمداران اپوزیسیون کهنه کار روسیه تقریباً همگی در تبعید، زندان یا با اتهاماتی روبرو هستند.
با درک این موضوع، یکاترینا دونتسووا مادر سه فرزند، مجرد و روزنامه‌نگار سابق، نوامبر گذشته خود را برای رقابت با پوتین با شعارهای ضد جنگ معرفی کرد. او در یک مکالمه تلفنی از مسکو به پولیتیکو گفت: «یک نفر باید این کار را انجام می داد.» او یک شبه به یک ستاره سیاسی تبدیل شد.
مقامات انتخاباتی تقریباً به سرعت او را رد صلاحیت کردند. بوریس نادژدین، یکی دیگر از نامزدهای ضد جنگ اجازه یافت تا به مرحله بعدی انتخابات برود. دونتسووا می گوید: «آنها احتمالاً فکر می کردند: ما به نوعی از سوتلانا تسیخانوسکایا نیاز نداریم. اشاره او به اپوزیسیون بلاروس بود که به چهره اعتراض مردمی علیه انتخاب مجدد الکساندر لوکاشنکو در سال ۲۰۲۰ تبدیل شد.
نادژدین هم در نهایت رد صلاحیت شد اما نه به سرعت رد صلاحیت یکاترینا دونتسووا. روس ها به طور دسته جمعی در دفاتر مبارزاتی او در سراسر کشور و خارج از کشور برای نشان دادن حمایت حضور یافتند. این اولین نمایش عمومی احساسات ضد کرملین از زمان عواقب فوری تهاجم گسترده روسیه به روسیه و پیش از حضور گسترده مردم در مراسم تشییع جنازه ناوالنی در اوایل ماه جاری بود.
اگر جنگ اوکراین نبود، ماریا آندریوا احتمالا هنوز یک متخصص اطفال متاهل و مادر جوانی بود که هیچ علاقه ای به سیاست نداشت. امروز، او پیشرو یک جنبش اعتراضی کوچک اما سختکوش متشکل از زنان و بستگان سربازان است. آندریوا به پولیتیکو گفت: «شرایط برای من چاره ای باقی نگذاشته است.»
این زنان در ابتدا صرفاً خواستار بازگشت همسران خود، که به عنوان بخشی از بسیج پوتین در سال ۲۰۲۲ استخدام شده بودند، به خانه و کاشانه بودند. اما با طولانی شدن جنگ، روند انتقادهای آنها از کرملین هم افزایش یافته است. آنها در مراسمی که به یک آیین تبدیل شده هر شنبه میخک های قرمز را بر مقبره سرباز گمنام در کنار دیوارهای کرملین می گذارند. آنها روسری های سفید یکسان بر سر می گذارند.
این زنان به‌عنوان مادران و همسران وفادار با ارزش‌های محافظه‌کارانه‌ای که خود کرملین هم تبلیغ می کند همخوانی ندارند. به سختی می توان آنها را به عنوان لیبرال ها و عوامل غربی معرفی کرد، اگرچه برخی تلاش می کنند چنین کاری را انجام بدهند.
این اعتراضات روایت پوتین مبنی بر حمایت یکپارچه از جنگ را از بین می برد و به نارضایتی گسترده تر از آنچه تلویزیون دولتی روسیه به مخاطبان القا می کند اشاره دارد. رسانه های دولتی عمدتاً سعی می کنند داستان خود را با زنان دیگری که به سیاست کرملین وفادار مانده اند، به نمایش بگذارند.
جنگ از خانه آغاز شد
برای فمینیست های روسیه، پس از سال ها احساس ناشناخته، سیاسی شدن زنان روسی هم امید و هم ناامیدی را برمی انگیزد. ویکتوریا پریوالووا، فعال، به پولیتیکو گفت: «آنچه در اوکراین اتفاق می‌افتد به‌خوبی نمود نداشته و این بخشی از یک مشکل سیستمی است. چندین دهه خشونت جنسیتی بدون مجازات در روسیه منجر به تبدیل شدن خشونت به یک هنجار شده است. جنگ از خانه آغاز شد.»
پریوالوا یکی از اعضای فعال کانال فمینیست ها ضد جنگ در تلگرام است. این گروه یک روز پس از اعلام حمله پوتین راه اندازی شد و به منبعی پیشرو برای روس های ضد جنگ تبدیل شد.
همانطور که مورد الکساندرا اسکوچیلنکو، فعال و هنرمند فمینیستی نشان می دهد این فعالیت ها بدون خطر نیستند . او به دلیل جایگزینی برچسب قیمت سوپرمارکت ها با پیام های ضد جنگ به هفت سال زندان محکوم شد.
گروه مقاومت ضد جنگ فمینیست‌ها همچنین به عنوان «عامل خارجی» شناخته می‌شود، یک برچسب تحقیرآمیز دوران شوروی که شامل نظارت بیشتر دولت می‌شود.
فشارها احتمالاً افزایش می‌یابد، زیرا مقامات تلاش می‌کنند نشان دهند که وقتی صحبت از مخالفت به میان می‌آید نسبت به جنسیت کور هستند. در آوریل سال گذشته، یک قانونگذار روس، حتی پیشنهاد ممنوعیت فمینیسم به عنوان یک «ایدئولوژی افراطی» را مطرح کرد.
پریوالووا گفت: «روشن است که مقامات زنان را به عنوان یک تهدید می بینند و قدرت آنها را احساس می کنند، اما هیچکس نمی داند چگونه آنها را مهار کند.»
با افزایش تعداد کشته ها و بازگشت سربازان روسی از خط مقدم، آنها وحشت جنگ را با خود به خانه می آورند. در حال حاضر، گزارش‌های زیادی در رسانه‌های محلی مبنی بر شروع آتش‌سوزی، غارت، تجاوز جنسی و قتل توسط نیروهای بازگشتی از جنگ وجود دارد.
زنان روسی میراث طولانی در عقب راندن رهبری تشنه جنگ خود دارند. در دوران اتحاد جماهیر شوروی، زنان در لابی کردن برای توجه به حقوق سربازان استخدام شده در افغانستان و افشای ابهام در ارتش، نقش مهمی داشتند. در طول اولین جنگ چچن در سال ۱۹۹۴، اعتراضات عمومی توسط زنان چچنی و مادران سربازان روسی عامل اصلی فشار بر کرملین برای پایان دادن به جنگ بود.
امروز تصور تکرار چنان کمپین هایی دشوار است. النا کونووا، موسس آژانس تحقیقاتی مستقل ExtremeScan، که افکار عمومی در روسیه را تحلیل می‌کند، می‌گوید پس از سال‌ها سرکوب و سانسور، درگیری‌ها به گروه‌های خاص محدود می‌شود و باعث حمایت توده‌ای نمی‌شود.
او به پولیتیکو گفت: «آنچه در روسیه می بینیم یک جامعه کاملاً چندبخش شده و فقدان کامل همبستگی است.»
در نظرسنجی‌های او، اکثریت زنانی که گفتند شخصاً فردی را در خط مقدم می‌شناسند، از جنگ حمایت کردند. آنها نمی توانند این ایده را تحمل کنند که ممکن است همه چیز بیهوده باشد.
به طور مشابه، تنها ۱۳ درصد از زنان شرکت‌کننده در نظرسنجی از تقاضای زنان سربازان مبنی بر چرخش نیروها حمایت کردند، احتمالاً به این دلیل که می‌ترسند این امر احتمال اینکه نوبت به همسران خودشان هم برسد افزایش دهد.
پریوالووا گفت: ما موافقیم که جنگ باید پایان یابد، اما هیچ دیدگاه مشترکی در مورد اینکه یک زندگی در صلح چگونه باید باشد وجود ندارد.
در سطح بعدی مقاومتی است که زنان حتی در صفوف خود با آن روبرو هستند. دونتسووا می گوید با فشار برای کناره گیری و واگذاری مسئولیت به یک مرد روبه رو است. او گفت: «این فقط یک زن ستیزی قدیمی است.»
در چنین شرایطی، بهترین سلاح کرملین این است که از اهرم جنسیت برای ضربه زدن به مخالفان خود استفاده کند. همسر الکسی فقید اکنون با عکس هایی که او را متهم به روابط خارج از ازدواجش می کند با یک کمپین تهمت و ناروا روبه رو شده است.
همزمان، کرملین با ورود به سومین سال جنگ و مواجهه با بحران جمعیتی، به زنان تکیه کرده است تا روسیه دوران جنگ را به موفقیت برساند. او سال ۲۰۲۴ را “سال خانواده” نامگذاری کرده است. پوتین روز پنجشنبه با تبریک روز زن، از مادر شدن به عنوان “ماموریت باشکوه برای زنان” یاد کرد.
آندریوا می گوید: «همه از پیرمردهایی که عاشق صحبت درباره مادری هستند اما برای آن ارزشی قائل نیستند، خسته شده اند. ما بچه به دنیا نمی‌آوریم و آنها را بزرگ نمی‌کنیم تا بعداً در جنگ مورد استثمار قرار گیرند.»
منتشر شده در سایت خبری جماران- ۲۰/ ۱۲/ ۱۴۰۲
